Ο Γιανίβ Μαμά κρατά ένα μικρό δοχείο με αποτσίγαρα ακριβώς κάτω από τη μύτη μου. «Υποθέτω ότι δεν σου αρέσει η μυρωδιά, έτσι;» με ρωτάει κοιτάζοντας με να ταράζομαι. Στη συνέχεια ανεμίζει ένα μικρό λευκό ραβδί δίπλα στο πρόσωπό μου. «Τώρα, μύρισε πάλι το δοχείο» μου λέει και προσθέτει: «Τι μυρίζεις;»
Η δυσωδία του τσιγάρου έχει εξαφανιστεί, όση προσπάθεια και αν καταβάλω, όσο κοντά στο δοχείο με τα αποτσίγαρα κι αν βάζω τη μύτη μου. Αυτό το αποτέλεσμα οφείλεται στην τεχνολογία που αναπτύχθηκε από την ισραηλινή εταιρεία Moodify. Η τεχνική τους περιλαμβάνει την ενεργοποίηση υποδοχέων στον οσφρητικό βολβό, το τμήμα του εγκεφάλου δηλαδή που επεξεργάζεται τις οσμές.
«Αποδεικνύεται ότι η όσφρηση έχει το δικό της φάσμα [όπως αυτό το κομμάτι του φάσματος του φωτός που είναι ορατό στους ανθρώπους]. Αν κάποιος μπορεί να μοιράσει ομοιόμορφα τα χημικά μόρια μιας μυρωδιάς τότε μπορεί να ελέγξει την κακοσμία και να μετριάσει την αίσθηση ενός κακού προηγούμενου μείγματος» εξηγεί ο κος Μάμα, ιδρυτής και επικεφαλής της εν λόγω εταιρείας τεχνολογίας.
Ανάμεσα σε άλλα προϊόντα, η Moodify εμπορεύεται κι ένα μενταγιόν που τοποθετείται κοντά στην άμμο της γάτας και εξαλείφει τις ανεπιθύμητες μυρωδιές.
«Στο Ισραήλ συνειδητοποιήσαμε ότι επειδή τα ενοικιαζόμενα διαμερίσματα τείνουν να είναι μικρά, με λιγότερο εξωτερικό χώρο και με τον κάδο απορριμμάτων να βρίσκεται πολλές φορές στο σαλόνι, οι άνθρωποι ήταν σχεδόν απελπισμένοι στο να βρουν μια λύση», λέει ο κος Μάμα.
Σύμφωνα με τον ίδιο, καθώς ολοένα και περισσότεροι από εμάς ξοδεύουμε ολοένα και περισσότερο χρόνο δουλεύοντας από το σπίτι, δεν προκαλεί καμία έκπληξη το γεγονός ότι οι δίνουμε πια μεγάλη προσοχή στο πώς μυρίζει το σπίτι μας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η The White Company σημείωσε άνοδο στις πωλήσεις αρωματικών κεριών, κάτι που σύμφωνα με την ίδια οφείλεται στην περισσότερη εργασία στο σπίτι.
Οι εκπληκτικές δυνατότητες της όσφρησης
«Το άρωμα είναι κάτι τo εντελώς προσωπικό και όλοι έχουμε διαφορετικά γούστα γύρω από αυτό. Σε κάθε περίπτωση, η μυρωδιά έχει πραγματικά τη δύναμη να αλλάξει την “αίσθηση” ενός δωματίου και επομένως το πώς νιώθουμε όταν μπαίνουμε μέσα σε αυτό», λέει με τη σειρά της η Κρίσι Ράκερ, ιδρύτρια της The White Company.
Σύμφωνα με την ίδια, εκτός από το να κάνει το περιβάλλον πιο ευχάριστο, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι το «σωστό» άρωμα μπορεί να τονώσει και τον εγκέφαλο μας. Ο Μαρκ Μος, επικεφαλής του Τμήματος Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Northumbria έχει μελετήσει την επίδραση των αιθέριων ελαίων στην απόδοση του εγκεφάλου. Ένα από τα κύρια ευρήματά του είναι πως το άρωμα του δεντρολίβανου μπορεί να ενισχύσει την ανθρώπινη μνήμη.
«Οι έρευνες μου, δείχνουν ότι το φασκόμηλο και η μέντα έχουν ευεργετικές επιδράσεις στη γνωστική λειτουργία. Αντίθετα, και συγκρίνοντας την επίδραση της με άλλα έλαια, διαπιστώσαμε πως η λεβάντα τείνει να βλάπτει τη μνήμη και να επιβραδύνει τα αντανακλαστικά. Όμως, στοιχεία άλλων ερευνών έχουν δείξει ότι η λεβάντα είναι πολύ χρήσιμη στη μείωση του άγχους πριν από οδοντιατρικές αλλά και άλλου είδους ιατρικές θεραπείες».
Ο Δρ Μος υπογραμμίζει κι αυτός την εξέχουσα θέση που έχουν οι υποδοχείς όσφρησης στον εγκέφαλο μας.
Όπως εξηγεί, ο οσφρητικός βολβός μπορεί να πραγματοποιεί περισσότερες προβολές σε πολλές περισσότερες δομές στον ανθρώπινο εγκέφαλο από ο,τι η όραση ή η ακοή. «Αυτό δείχνει πόσο σημαντική υπήρξε η όσφρηση στην εξέλιξή του ανθρώοινου είδους» σημειώνει ο ίδιος και συνεχίζει: «Μεγάλο μέρος της επίδρασης των οσμών στη συμπεριφορά μας είναι ασυνείδητη. Δεν επεξεργαζόμαστε ενεργά τις πληροφορίες που υπάρχουν, ειδικά για τις μυρωδιές “χαμηλού επιπέδου”. Επεξεργαζόμαστε συνειδητά μόνο μυρωδιές που είναι αρκετά έντονες».
Βασιζόμενη στην υπέρ δεκαετή έρευνα του Weizmann Institute of Science στο Ισραήλ, η Moodify αναπτύσσει τώρα αρώματα που επιτρέπουν στους ανθρώπους να βελτιώνουν την απόδοσή τους, την αίσθηση ευεξίας τους αλλά και το αίσθημα της ασφάλειας τους. Οι ερευνητές στο Ινστιτούτο Weizmann διαπίστωσαν για παράδειγμα, ότι πριν οι αλεξιπτωτιστές πηδήξουν στο κενό, εκπέμπουν μια μυρωδιά φόβου. Οι επιστήμονες αναπαράγουν λοιπόν αυτό το «άρωμα», σημειώνοντας ότι θα μπορούσε να βοηθήσει τους ανθρώπους στο να γίνουν πιο προσεκτικοί.
Η δυσκολία όσφρησης, σημάδι άνοιας
Αν και δεν υπάρχει ξεκάθαρη… μυρωδιά φόβου, οι οσφρητικοί υποδοχείς μπορούν να ανιχνεύσουν πτητικά μόρια στον ιδρώτα που σχετίζονται με τις αγχωτικές καταστάσεις. Είναι αυτά τα μόρια πάνω στα οποία εργάζονται οι επιστήμονες.
«Δυνητικά, όλα αυτά, μπορούν να προσφέρουν στους ανθρώπους καλύτερες γνωστικές και ψυχολογικές επιδόσεις», λέει ο κος Μαμά ενώ ο Δρ. Μος τονίζει πόσο σημαντικό είναι να μάθουμε ακόμα περισσότερα για το πώς μας επηρεάζουν οι μυρωδιές.
«Η όσφρηση είναι ίσως η λιγότερο κατανοητή από όλες τις αισθήσεις, επειδή εξελικτικά έχει ξεπεραστεί από την όραση και την ακρόαση όσον αφορά στην ανθρώπινη συμπεριφορά» σημειώνει ο ίδιος και εξηγεί περαιτέρω: « Σε ένα βαθμό, η αίσθηση της όσφρησης θεωρείται κατάλοιπο του εξελικτικού μας παρελθόντος παρά κάτι που εξακολουθεί να έχει σημαντική αξία. Μόνο όταν τη χάσουμε αρχίζουμε να τη θεωρούμε σημαντική. Στην πραγματικότητα, η αλληλεπίδρασή της με τον εγκέφαλο μας είναι πολύ περίπλοκη».
«Η απώλεια της όσφρησης μπορεί να είναι πολύ ενοχλητική», συμφωνεί και η Κλειώ Μανιάτη, χημικός μηχανικός και αρωματοποιός, η οποία υπήρξε σύμβουλος της Moodify.
Όπως λέει η ίδια: «Σκεφτείτε πως η όσφρηση είναι η πρώτη αίσθηση που ένα μωρό ξέρει πώς να χρησιμοποιεί αμέσως μετά τη γέννησή του και αυτός είναι και ο βασικός τρόπος που συνδέεται με το νέο του περιβάλλον. Μέσω της όσφρησης αναγνωρίζουμε τους φροντιστές μας στο αρχικό στάδιο της ζωής μας και αργότερα χρησιμοποιούμε αυτή την αίσθηση σαν κοινωνικό εργαλείο.
»Τα άτομα που έχουν χάσει την όσφρησή τους συχνά αναφέρουν φόβο κοινωνικοποίησης επειδή έχουν συνεχώς αυτή την ιδέα ότι μπορεί να μυρίζουν άσχημα και να μην το γνωρίζουν. Επίσης, συχνά τείνουν να αποφεύγουν τα εστιατόρια επειδή δεν μπορούν να απολαύσουν το φαγητό. Αυτό, τους κάνει και λιγότερο ανοιχτούς στη δημιουργία στενών επαφών με άλλους ανθρώπους».
Πίσω, στο εργαστήριο, ο Γιανίβ Μαμά λέει ότι το μέλλον της δημιουργίας οσμών για να βελτιώσουμε τη ζωή μας έχει απεριόριστες δυνατότητες.
Όπως προβλέπει ο ίδιος: «Οι “εξατομικευμένες” μυρωδιές όπως το αγαπημένο μας αρωματικό κερί, το φρεσκοψημένο ψωμί ή το κομμένο γρασίδι, ακόμη κι η μυρωδιά του νεογέννητου μωρού θα μπορούσαν να μας αποστέλλονται μέσω μιας εφαρμογής ή μιας οθόνης τηλεόρασης».
