Στη σύγχρονη κοινωνία που ζούμε, ο τρόπος που επικοινωνούμε και αλληλεπιδρούμε με τους άλλους έχει υποστεί τεράστιες αλλαγές. Οι κοινωνικές και ηλεκτρονικές επικοινωνίες και η συνεχής ροή πληροφοριών έχουν δημιουργήσει μια παγκόσμια σκηνή, όπου καθένας μας έχει την ευκαιρία να εκφράσει τη γνώμη του όπως θέλει. Όμως, αυτή η αύξηση της επικοινωνίας έχει έρθει με αρκετές παρενέργειες.
Μήπως όλο αυτό μας κάνει να ασκούμε υπερβολική κριτική στους άλλους και να μην το γνωρίζουμε; Πρέπει να εξετάσουμε τις ρίζες αυτής της συμπεριφοράς μας, τα αρνητικά αποτελέσματά της, αλλά και πώς μπορούμε να αναπτύξουμε μια πιο εποικοδομητική και συναισθηματικά υγιή στάση απέναντι στους άλλους. Για να αντιληφθούμε αν έχουμε την τάση να ασκούμε υπερβολική κριτική, θα πρέπει να γνωρίζουμε τα σημάδια της. Αυτά περιλαμβάνουν συχνές αρνητικές παρατηρήσεις, υποτίμηση των άλλων, έλλειψη ενσυναίσθησης και συνεχή εστίαση στα ελαττώματα. Μπορεί να εκδηλώνεται σε σενάρια όπως το να κριτικάρετε τις επιλογές των αγαπημένων σας προσώπων ή να βρίσκετε συνεχώς λάθη στη δουλειά των συναδέλφων σας. Ψυχολογικοί παράγοντες όπως η τελειομανία ή άλυτα προσωπικά ζητήματα μπορεί επίσης να συμβάλουν στην ανάπτυξη υπερβολικής κριτικής. Ποιες είναι άραγε οι ρίζες της κακής κριτικής; Οι ρίζες της είναι σύνθετες και μπορούν να διαφέρουν από άτομο σε άτομο.
Εξετάζοντας τις πιο συνήθεις πηγές αυτής της συμπεριφοράς, μπορούμε να εντοπίσουμε τις εξής ρίζες:
Αυτοκριτική: Η αυτοκριτική είναι μια από τις κύριες ρίζες της υπερβολικής κριτικής. Όταν κάποιος είναι υπερβολικά αυστηρός με τον εαυτό του και απαιτεί πολλά από τον εαυτό του, μπορεί να μεταφέρει αυτήν την αυστηρότητα και στους άλλους.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Οι άνθρωποι που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να αναζητούν την επιβεβαίωση και την αναγνώριση από τους άλλους μέσω της κριτικής. Αισθάνονται ότι αν ασκήσουν αυστηρή κριτική, θα αποδείξουν την αξία τους.
Κοινωνική πίεση: Κάποιες φορές, η κοινωνική πίεση μπορεί να προκαλέσει υπερβολική κριτική. Εάν κάποιος αντιμετωπίζει πίεση από το περιβάλλον του, όπως απαιτήσεις από την οικογένεια, τον εργασιακό χώρο ή την κοινωνία, μπορεί να ανταποκριθεί με υπερβολική κριτική προς τους άλλους.
Προσωπικά θέματα: Προσωπικά θέματα, όπως ανασφάλεια, φόβοι και αναπτυξιακά προβλήματα μπορούν να οδηγήσουν στην υπερβολική κριτική. Αυτά τα θέματα μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Προηγούμενες εμπειρίες: Προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες, όπως αποτυχίες, απορρίψεις ή αποτυχημένες σχέσεις μπορούν να δημιουργήσουν υπερβολική κριτική.
Οι προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες μπορούν να καθιστούν κάποιον πιο προσεκτικό ή και επικριτικό ως μέτρο αυτοπροστασίας. Μπορεί όμως αυτές οι ρίζες της υπερβολικής κριτικής να είναι συνδυασμός αυτών των παραγόντων και να διαφέρουν από πρόσωπο σε πρόσωπο. Ποιες άραγε είναι οι επιπτώσεις της κακής κριτικής στις σχέσεις μας
Η υπερβολική κριτική μπορεί να διαβρώσει την εμπιστοσύνη, να δημιουργήσει δυσαρέσκεια και να βλάψει τους συναισθηματικούς δεσμούς στις προσωπικές σχέσεις. Στον εργασιακό χώρο μπορεί να αποθαρρύνει τους συναδέλφους, να εμποδίσει τη συνεργασία και να μειώσει την παραγωγικότητα. Τόσο ο επικριτής, όσο και ο αποδέκτης μπορεί να βιώσουν αυξημένο άγχος, ανησυχία και χαμηλή αυτοεκτίμηση ως ψυχολογικό τίμημα της υπερβολικής κριτικής. Σκεφτείτε ένα σενάριο όπου ένας διευθυντής ασκεί υπερβολική κριτική στη δουλειά των υπαλλήλων του χωρίς να παρέχει θετική ανατροφοδότηση.
Οι εργαζόμενοι μπορεί να αρχίσουν να αισθάνονται υποτιμημένοι και αποθαρρημένοι, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της παραγωγικότητας και της συνολικής ικανοποίησης από την εργασία τους. Τι κάνουμε γι’ αυτό; Η εξάσκηση της ενσυναίσθησης και της ενεργητικής ακρόασης μπορεί να οδηγήσει στην κατανόηση των προοπτικών των άλλων και στην επικύρωση των συναισθημάτων τους. Η διαμόρφωση της κριτικής με τρόπο που ενθαρρύνει την ανάπτυξη και τη βελτίωση μπορεί να την καταστήσει εποικοδομητική. Το να είναι κανείς ανοιχτός στο να δέχεται αξιολόγηση για τη δική του συμπεριφορά από άτομα που εμπιστεύεται μπορεί επίσης να είναι ευεργετικό.
Για να το αντιληφθούμε αυτό, ας εξετάσουμε μια κατάσταση όπου κάποιος συνειδητοποιεί ότι έχει την τάση να ασκεί υπερβολική κριτική στις επιλογές των φίλων του. Μπορεί να ξεκινήσει με το να αναλογιστεί γιατί ορισμένες ενέργειες προκαλούν την κριτική του. Κατανοώντας τα δικά του εναύσματα και μοτίβα σκέψης, μπορεί να αρχίσει να αναπτύσσει αυτογνωσία και να αναγνωρίζει πότε είναι υπερβολικά επικριτικός. Μπορεί στη συνέχεια να εξασκηθεί στην ενσυναίσθηση, μπαίνοντας στη θέση των φίλων του, προσπαθώντας να κατανοήσει τις προοπτικές τους και επικυρώνοντας τα συναισθήματά τους. Αντί να εστιάζει αποκλειστικά στα ελαττώματα, μπορεί να διαμορφώσει την κριτική του με τρόπο που ενθαρρύνει την ανάπτυξη και τη βελτίωση, όπως το να προτείνει εναλλακτικές επιλογές ή να προσφέρει υποστήριξη. Για ορισμένα άτομα, η τάση για κριτική μπορεί να είναι βαθιά ριζωμένη και να είναι δύσκολο να ξεπεραστεί χωρίς επαγγελματική καθοδήγηση.
Ένας θεραπευτής ή σύμβουλος μπορεί να παρέχει ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον για τα άτομα, ώστε να διερευνήσουν τα βαθύτερα αίτια της υπερβολικής κριτικής τους και να αναπτύξουν πιο υγιείς τρόπους έκφρασης των ανησυχιών τους. Καταβάλλοντας συνειδητή προσπάθεια να κατανοήσουμε τον αντίκτυπο των λόγων και των πράξεών μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πιο θετικό και υποστηρικτικό περιβάλλον για τον εαυτό μας και τους γύρω μας και ας προσπαθήσουμε να προωθήσουμε την υγιή και εποικοδομητική επικοινωνία.
Σαββούλα Τσακκιστού ΝLP Practitioner – Life Coach
