Το Πάσχα συνοδεύεται από μια σειρά αγαπημένων παραδόσεων, από το βάψιμο των αβγών και τα χειροποίητα κουλουράκια και τσουρέκια μέχρι τα σοκολατένια, και όχι μόνο, λαγουδάκια, που είναι ιδιαίτερα αγαπητά στα παιδιά. Ποια είναι όμως η ιστορία των πασχαλινών λαγών και πώς έφτασαν να είναι σύμβολο στη θρησκευτική αυτή γιορτή;
Ένας σαξονικός μύθος από το παρελθόν
Το λαγουδάκι του Πάσχα είναι φολκλορική φιγούρα και ταυτόχρονα σύμβολο της άνοιξης σε πολλές βόρειες ευρωπαϊκές χώρες. Μερικοί λαογράφοι θεωρούν ότι η παράδοση με τα πασχαλινά λαγουδάκια προέρχεται από έναν αρχαίο αγγλοσαξονικό μύθο σχετικά με τη θεά Εόστρα ή Οστάρα, θεά της άνοιξης και της γονιμότητας, που ταυτίζεται με την αρχαιοελληνική θεότητα της Εστίας και η γιορτή της οποίας συνέπιπτε με την Εαρινή Ισημερία. Από το όνομά της και τις τελετουργίες της προέρχεται ο σχετικός εορτασμός του Πάσχα.
Η παλαιότερη αναφορά σε ένα πασχαλινό κουνελάκι που κλωσάει αβγά βρίσκεται σε ένα γερμανικό κείμενο που χρονολογείται στα τέλη του 16ου αιώνα (1572). Έναν αιώνα αργότερα, το 1680, δημοσιεύτηκε στη Γερμανία η πρώτη ιστορία, η οποία έκανε λόγο για ένα λαγό που παραδόξως -αν και θηλαστικό- γεννούσε αβγά και τα έκρυβε σε έναν κήπο, ενώ το όνομΆ του ήταν «Osterhase».
Σύμφωνα με τον σχετικό μύθο, η Εόστρα βρήκε στο δάσος ένα πουλάκι που αργοπέθαινε μέσα στο χιόνι από την πείνα και από το κρύο. Τότε εκείνη το μεταμόρφωσε σε λαγό, ώστε να έχει γούνα και να βρίσκει πιο εύκολα τροφή. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, τη βραδιά πριν τον ερχομό της άνοιξης το λαγουδάκι αυτό γέννησε τα αβγά του (ως πουλί που ήταν αρχικά) και τα άφησε σε ένα καλαθάκι ως δώρο στην Εόστρα. Έτσι, σιγά-σιγά «γεννήθηκε» το έθιμο να πλέκουν τα παιδιά φωλιές, τις οποίες γέμιζαν με πολύχρωμα αβγά.
Στο βιβλίο του Γερμανού γιατρού Γκέοργκ Φρανκ φον Φράνκεναου το 1678, «De ovis paschalibus» (Περί πασχαλινών αβγών), αναφέρεται το πασχαλινό λαγουδάκι που κατά το έθιμο είχε το ρόλο του δικαστή και αξιολογούσε τη συμπεριφορά των μικρών παιδιών κατά την αρχή των εορτών του Πάσχα. Εκτός από τα αβγά, συχνά κρατούσε καραμέλες και έφερνε παιχνίδια στα σπίτια των μικρών παιδιών.
Στο δε βιβλίο του Jacob Grimm (ο ένας από τους αδερφούς Γκριμ), «Deutsche Mythologie» του 1835, αναφέρεται ότι «ο πασχαλινός λαγός είναι πιθανότατα το ιερό ζώο της Οστάρα. Η Ostara ή Eaststre φαίνεται ότι ήταν η θεότητα της αυγής, ένα θέαμα που φέρνει χαρά και ευλογία, της οποίας η έννοια θα μπορούσε εύκολα να προσαρμοστεί με την ανάσταση του Χριστού».
Ο μύθος της Οστάρα είναι μια δημοφιλής θεωρία για την προέλευση των πασχαλινών κουνελιών, αν και αυτή αμφισβητείται. Φαίνεται ότι η σύνδεσή τους με τη θεότητα ξεκίνησε από τον μελετητή του 8ου αιώνα Σεβάσμιο Βέδα. Ο Βέδας έγραφε τότε ότι η λέξη «Πάσχα» (στα Αγγλικά Easter) προέρχεται από το «Eostre» (μια άλλη εκδοχή του ονόματος Ostara), ωστόσο δεν υπάρχουν άλλα ιστορικά στοιχεία που να τεκμηριώνουν τη δήλωσή του.
Στη χριστιανική τέχνη ο λαγός συνδέεται τακτικά με την αναγέννηση και την ανάσταση. Μάλιστα, το σύμβολο ενός κύκλου τριών λαγών που ενώνονται με τα αυτιά τους έχει βρεθεί σε αρκετές εκκλησίες στο Ντέβον της Αγγλίας, ενώ παρόμοιοι συμβολισμοί έχουν βρεθεί ακόμη και στην Κίνα. Το νόημα αυτής της εικόνας παραμένει όμως ένα ακόμη μυστήριο.
Σύγχρονα πασχαλινά κουνελάκια
Τον 18ο αιώνα οι παραδόσεις αυτές μεταφέρθηκαν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού από τους πρώτους Γερμανούς μετανάστες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Πενσυλβάνιας. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα τα ζαχαροπλαστεία στις ανατολικές πολιτείες πωλούσαν καραμέλες σε σχήμα κουνελιού, προάγγελου των σοκολατένιων κουνελιών που έχουμε σήμερα.
Σήμερα το έθιμο του Λαγού του Πάσχα υπάρχει σε πολλές βόρειες ευρωπαϊκές χώρες, στον Καναδά καθώς και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο λαγός πριν το Πάσχα βάφει τα αβγά του κόκκινα και τα κρύβει στους κήπους, ώστε τα παιδιά το πρωί της Λαμπρής παίζοντας να τα ψάξουν και να τα βρουν. Σε κάποιες χώρες μάλιστα έχει βοηθούς -στην Ελβετία έναν κούκο και σε κάποια μέρη της Γερμανίας μία αλεπού.
