Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο διαδομένος τύπος καρκίνου στους άντρες και αρκετά συχνά μπορεί να αποτελέσει και αιτία θανάτου. Ο προστάτης είναι από τους σημαντικότερους αδένες στο σώμα των ανδρών και υπεύθυνος για την αναπαραγωγική διαδικασία. Η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη αλλά ταυτόχρονα και η πρόληψη του μπορεί να επιτευχθεί με μια απλή εξέταση αίματος που ονομάζεται PSA. To PSA είναι μια πρωτεΐνη του προστάτη, για την ακρίβεια ένα ειδικό αντιγόνο, που εμφανίζεται στο αίμα των ανδρών. Βέβαια, εφόσον διαπιστωθεί δυσλειτουργία θα πρέπει να γίνει περαιτέρω δακτυλοσκοπική εξέταση και βιοψία.
Συμπτώματα και αιτιολογία
Ο καρκίνος του προστάτη εμφανίζεται κυρίως σε μεγάλες ηλικίες και είναι κληρονομικός. Συνήθως, δε δίνει συμπτώματα για αυτό και απαιτείται ετήσιος προληπτικός έλεγχος. Ένα από τα κύρια συμπτώματα, είναι η συχνοουρία κυρίως κατά τις βραδινές ώρες και το τσούξιμο κατά τη διάρκεια της ούρησης. ‘Αλλες πιθανές αιτίες μπορεί να είναι η ορμονική κατάσταση του άνδρα και οι διατροφικές του συνήθειες.
Ο καρκίνος του προστάτη είναι η πιο σοβαρή ασθένεια που συνδέεται με αυτόν, αλλά υπάρχουν και άλλες πιο ήπιες. Η οξεία βακτηριακή προστατίτιδα, προκαλείται από μια βακτηριακή λοίμωξη και προκαλεί συμπτώματα πυρετού και πόνου κατά την ούρηση, καθώς και διόγκωση του προστάτη. Αν επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, μιλάμε για χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα που χρειάζεται μακροχρόνια αντιβιοτική αγωγή για την καταπολέμησή της. Όταν αυτή συνοδεύεται και με πόνο χαμηλά στην πλάτη ή στη βουβωνική χώρα, με δυσκολία στην έναρξη της ούρησης ή στην εκσπερμάτιση, τότε συνυπάρχει χρόνια προστατιτίδα ή αλλιώς σύνδρομο χρόνιου πυελικού πόνου.
Ακόμη, υπάρχει η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, που εμφανίζεται με διόγκωση του αδένα, συμπτώματα συχνοουρίας, αργή ροή ούρων, πόνο κατά την ούρηση και δυσκολία σε αυτήν. Η συγκεκριμένη πάθηση προσβάλλει άνδρες άνω των 40 ετών και η συχνότητα εμφάνισης της αυξάνει ανάλογα με την ηλικία και προσβάλλει σχεδόν τους μισούς άνδρες άνω των 65 ετών. Η συσσώρευση λίπους στην κοιλιακή χώρα βρέθηκε ότι έχει θετική συσχέτιση με την εμφάνιση καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη και εντονότερων συμπτωμάτων.
Ποιες τροφές σχετίζονται με την υγεία του προστάτη;
Μια διατροφή πλούσια σε ζωικά λίπη και η αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος ενδεχομένως να ευνοούν την εμφάνιση του καρκίνου. Αντιθέτως, μια διατροφή εμπλουτισμένη με φυτικές ίνες, ανεπεξέργαστους υδατάνθρακες, λιποδιαλυτές βιταμίνες και ιχνοστοιχεία μπορεί να έχει ευεργετικό ρόλο στη συχνότητα εμφάνισης και εξέλιξης του καρκίνου του προστάτη. Ακόμα, φαίνεται ότι μπορεί να υπάρχει μια σχέση σχήματος «U» ανάμεσα στο φυλλικό οξύ, τη βιταμίνη C, τη βιταμίνη D και την πρόσληψη ασβεστίου με τον κίνδυνο προστάτη. Το ποσοστό εμφάνισης του καρκίνου του προστάτη σε βόρειες χώρες υπολογίζεται πολύ περισσότερο από αυτό της Ελλάδας, με κυριότερη αιτία τη μεσογειακή διατροφή που ακολουθούν οι Έλληνες άνδρες. Άλλοι παράγοντες που επιδρούν στην εμφάνιση του προστάτη είναι η καταγωγή, η εθνικότητα, η ηλικία και η κληρονομικότητα, αλλά δεν μπορούν να τροποποιηθούν όπως ο παράγοντας της διατροφής. Ας δούμε πιο αναλυτικά ένα προς ένα τα διατροφικά στοιχεία που σχετίζονται με τον καρκίνο του προστάτη.
Υδατάνθρακες
Μελέτες δείχνουν ότι η υψηλή πρόσληψη επεξεργασμένων υδατανθράκων σχετίζεται με κίνδυνο εμφάνισης προστάτη. Οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες απορροφώνται γρήγορα από τον οργανισμό μας, ανεβάζοντας απότομα τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος και εξίσου απότομα τα μειώνουν όταν αφομοιωθούν. Αυτή η απότομη αυξομείωση προκαλεί κακή διάθεση, νεύρα και ευερεθιστότητα. Επίσης, λόγω της επεξεργασίας τους χάνουν μεγάλο μέρος των θρεπτικών συστατικών τους. Τέτοιοι είναι το άσπρο αλεύρι και ότι αρτοσκεύασμα παρασκευάζεται από αυτό, η λευκή ζάχαρη και τα τρόφιμα που την περιέχουν και το άσπρο ρύζι. Επειδή η ινσουλίνη θεωρείται αυξητικός παράγοντας για τον προστάτη, καλό είναι να ελέγχεται η ποσότητα, η ποιότητα και η κατανομή των υδατανθράκων στα γεύματα και να προτιμώνται τρόφιμα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη που δεν αυξάνουν την έκκριση ινσουλίνης.
Πρωτεΐνες
Ο ρόλος των πρωτεϊνών στην εμφάνιση του προστάτη είναι ακόμα αμφιλεγόμενος. Έχει βρεθεί ότι το κόκκινο κρέας σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο προχωρημένου προστάτη, ενώ η κατανάλωση πουλερικών που είναι χαμηλότερα σε λιπαρά και χοληστερόλη συσχετίστηκε αντίστροφα. Όσον αφορά τα γαλακτοκομικά, που επίσης περιέχουν ζωική πρωτεΐνη, βρέθηκε να σχετίζεται η κατανάλωσή τους με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης προστάτη.
Λιπαρά
Οι έως τώρα μελέτες δείχνουν ότι σημαντικό προστατευτικό ρόλο διαδραματίζει το είδος των λιπαρών, με τα φυτικά λίπη να υπερτερούν, και όχι η ποσότητα κατανάλωσής τους στην πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Ειδικότερα, τα ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, που βρίσκουμε στις σαρδέλες, στο σολωμό και στο σκουμπρί, έχουν συνδεθεί με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.
Ασβέστιο
Οι μελέτες που υπάρχουν σχετικά με τη συσχέτιση του ασβεστίου με τον καρκίνο του προστάτη, περιορίζονται στην κατανάλωση των γαλακτοκομικών. Μερικές έρευνες βρήκαν ότι η υψηλή κατανάλωση ασβεστίου μπορεί να συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο επιθετικού και μεταστατικού καρκίνου του προστάτη, συγκρινόμενες με άλλες όπου υπήρχε χαμηλή κατανάλωση ασβεστίου. Περαιτέρω όμως έρευνες χρειάζονται για να συσχετιστεί στατιστικά η κατανάλωση γαλακτοκομικών με τη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.
Πράσινο τσάι
Γνωρίζουμε όλοι ότι το πράσινο τσάι περιέχει κατεχίνες, οι οποίες ανήκουν στην οικογένεια των πολυφαινολών, και δρουν ως αντιοξειδωτικές ουσίες που μας προστατεύουν από καρδιαγγειακά νοσήματα και ορισμένες μορφές καρκίνου όπως και αυτή του προστάτη. Έρευνες σε Ασιάτες άνδρες έδειξε ότι έχουν μικρότερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου ή καλύτερα ποσοστά επιβίωσης εφόσον προσβληθούν. Αυτό συσχετίζεται με την υψηλή κατανάλωση πράσινου τσαγιού που ούτως ή άλλως έχουν ως λαός, και μάλιστα βρέθηκε να είναι δοσοεξαρτώμενη για όσους κατανάλωναν πάνω από 5 φλιτζάνια ημερησίως. Επίσης, τυχαιοποιημένες μελέτες έδειξαν μείωση του ρυθμού εξάπλωσης του καρκίνου του προστάτη σε άνδρες που ακολουθούσαν θεραπεία με κατεχίνες πράσινου τσαγιού. Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες των κατεχινών είναι 25 έως 100 φορές πιο δραστικές από τις βιταμίνες C και Ε και συμβάλλουν και στην αναστολή των μεταστάσεων του καρκίνου του προστάτη.
Καφές
Ο καφές περιέχει αρκετές φαινολικές ενώσεις που δρουν ως αντιοξειδωτικά ενάντια στην εμφάνιση καρκίνου. Για τη συσχέτιση της κατανάλωσης καφέ με την πρόληψη εμφάνισης καρκίνου του προστάτη δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα, αλλά μπορεί και να διαφαίνεται μια μικρή μείωση στον κίνδυνο του προστάτη.
Λυκοπένιο
Το λυκοπένιο είναι ένα καροτενοειδές που υπάρχει σε πληθώρα λαχανικών και φρούτων, με πιο γνωστά τη ντομάτα, τα βερίκοκα και το καρπούζι. Μια σειρά από μελέτες αποδεικνύουν ότι το λυκοπένιο έχει προστατευτική δράση απέναντι σε διάφορες μορφές καρκίνου, και σε αυτή του προστάτη, για αυτό και περιέχεται σε πολλά σκευάσματα με τη μορφή πολυβιταμινών και αντιοξειδωτικών συστατικών που θεωρούνται ασφαλή. Πιο συγκεκριμένα, το λυκοπένιο δρα ενάντια σε κάποια καρκινικά κύτταρα του προστάτη και τους μεταβολίτες τους.
Ρόδι
Το ρόδι καλλιεργείται σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο, και στην Ελλάδα. Περιέχει πολλά μέταλλα και αντιοξειδωτικούς παράγοντες, και συγκεκριμένα βιοαναδραστικά πολυφαινολικά έκδοχα. Έχει βρεθεί ότι ο χυμός ροδιού και τα έκδοχά του, λόγω των πολυφαινολικών συστατικών, περιορίζουν τη μετάσταση του καρκίνου του προστάτη και οδηγούν σε θάνατο κάποια καρκινικά κύτταρα. Οι ελλαγιταννίνες που περιέχονται στα ρόδια αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του προστάτη. Μελέτες στις οποίες χορηγήθηκε σε άνδρες με καρκίνο του προστάτη χυμός ροδιού, έδειξαν ότι αυξήθηκαν οι τιμές του PSADT, χωρίς κάποια παρενέργεια.
Σελήνιο
Το σελήνιο είναι ένα σημαντικό μεταλλικό στοιχείο που εμπλέκεται σε πλήθος μεταβολικών διεργασιών όπως ανοσοποίηση και έκφραση γονιδίων. Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι υπάρχει μια πολυπλοκότητα ανάμεσα στα επίπεδα σεληνίου στο αίμα και στον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη. Μία μεγάλη κλινική έρευνα με το όνομα SELECT, δεν έδειξα στατιστικά σημαντική διαφορά στα ποσοστά του καρκίνου του προστάτη σε όσους είχαν λάβει συμπληρώματα σεληνίου, ενώ όσοι είχαν ήδη ικανοποιητικά επίπεδα στο αίμα τους και πήραν επιπρόσθετα συμπληρώματα σεληνίου εμφάνισαν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του προστάτη.
Σόγια
Τα τρόφιμα από σόγια, όπως γάλα σόγιας, τοφού, αλεύρι σόγιας, περιέχουν φυτοχημικές ουσίες, οι οποίες εμφανίζουν πολλά οφέλη για την υγεία. Επιδημιολογικές έρευνες έδειξαν ότι η κατανάλωση προιόντων σόγιας σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη, λόγω των ισοφλαβονών που περιέχει. Παρ’ όλ’αυτά, θεραπείες με ισοφλαβόνες, που περιέχονται στη σόγια, δεν επέφεραν σημαντικές αλλαγές στα επίπεδα του PSA.
Βιταμίνη D
Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη, που συντίθεται από τη χοληστερόλη του δέρματος με την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας και επιπλέον περιέχεται σε πολλά λιπαρές ύλες. Πολλές έρευνες έχουν συσχετίσει την επίδραση της βιταμίνης D με τον καρκίνο του προστάτη. Ειδικότερα, οι μελέτες έχουν εστιάσει στην καλσιτριόλη, την ενεργή μορφή της βιταμίνης, και τη θετική της επίδραση στην πρόληψη του καρκίνου του προστάτη ή στη μειωμένη εξάπλωσή του.
Βιταμίνη Ε
Οι διατροφικές πηγές της βιταμίνης Ε είναι τα φυτικά λιπαρά, οι ξηροί καρποί και ο κρόκος τους αυγού. Μελέτες παρέμβασης που έγιναν σε άνδρες που έλαβαν συμπληρώματα βιταμίνης Ε, έδειξαν ότι είχαν 17% αύξηση στην προστασία ενάντια στον καρκίνο του προστάτη σε σύγκριση με όσους κατανάλωσαν placebo σκευάσματα. Τα συμπληρώματα μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο του καρκίνου, ειδικά σε καπνιστές και άτομα με έλλειψη της βιταμίνης. Η υπερδοσολογία όμως της βιταμίνης Ε (>400ΙU) μπορεί να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα.
Βιταμίνη Κ
Η βιταμίνη Κ που περιέχεται σε εντόσθια, γαλακτοκομικά πλήρη σε λιπαρά, βούτυρο, πράσινα λαχανικά και όσπρια- μπορεί να βοηθήσει στην μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης προστάτη μέσω της μείωσης του ασβεστίου. Ο συνδυασμός της με βιταμίνη C, την καθιστά ισχυρά δραστική κατά των όγκων.
Συμπερασματικά
Δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί η ιδανική δίαιτα για την πρόληψη των ασθενειών του προστάτη. Γενικές συμβουλές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν είναι η αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών, η μείωση της ποσότητας και η επιλογή μη επεξεργασμένων υδατανθράκων, η μείωση της ζωικής πρωτεΐνης, η αντικατάσταση του ζωικού λίπους από φυτικό και η διατήρηση ή απόκτηση ενός υγιούς σωματικού βάρους.
Συμπτώματα και αιτιολογία
Ο καρκίνος του προστάτη εμφανίζεται κυρίως σε μεγάλες ηλικίες και είναι κληρονομικός. Συνήθως, δε δίνει συμπτώματα για αυτό και απαιτείται ετήσιος προληπτικός έλεγχος. Ένα από τα κύρια συμπτώματα, είναι η συχνοουρία κυρίως κατά τις βραδινές ώρες και το τσούξιμο κατά τη διάρκεια της ούρησης. ‘Αλλες πιθανές αιτίες μπορεί να είναι η ορμονική κατάσταση του άνδρα και οι διατροφικές του συνήθειες.
