Ο ψευδάργυρος αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μέταλλα του οργανισμού. Μετά το σίδηρο, αποτελεί το δεύτερο πιο κοινό συστατικό του σώματος, καθώς συμμετέχει σε πολλές βιοχημικές διαδικασίες και βοηθάει στη λειτουργία πολλών ενζύμων. Οι δράσεις του στον οργανισμό είναι πολλές αλλά και πολύ σημαντικές. Ας τον γνωρίσουμε όμως λίγο καλύτερα.
Τι είναι ο ψευδάργυρος και που τον βρίσκουμε;
Ο ψευδάργυρος ανήκει στην ομάδα των μετάλλων. Τρόφιμα πλούσια σε ψευδάργυρο είναι το κόκκινο κρέας, το κοτόπουλο, τα ψάρια, κυρίως τα οστρακοειδή, τα αυγά, τα όσπρια, ενώ πολλά δημητριακά προϊόντα είναι εμπλουτισμένα σε ψευδάργυρο. Πλούσιες διατροφικές πηγές ψευδαργύρου αποτελούν κυρίως οι ζωικές τροφές και σε λιγότερο βαθμό τα φυτικά τρόφιμα, ενώ η απορρόφησή του αυξάνει όταν στο γεύμα υπάρχει και πρωτεΐνη. Ο οργανισμός έχει την ικανότητα να απορροφά περίπου το 20-40% που προσλαμβάνει από τις τροφές. Ο ψευδάργυρος είναι διαθέσιμος επίσης και στη μορφή των συμπληρωμάτων διατροφής.
Ομάδες κινδύνου
Η έλλειψη ψευδαργύρου δεν αποτελεί μια ιδιαίτερη συχνή κατάσταση. Τα συμπτώματα της έλλειψης ψευδαργύρου περιλαμβάνουν απώλεια της όρεξης, διαταραχή της ανοσολογικής λειτουργίας, τριχόπτωση, διάρροια, καθυστερημένη επούλωση πληγών, ανωμαλίες της γεύσης. Ορισμένες ομάδες πληθυσμού που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έλλειψης:
- Χορτοφάγοι
- Ηλικιωμένα άτομα
- Αλκοολικοί
- Άτομα με ανορεξία
- Άτομα που ακολουθούν ιδιαίτερα αυστηρή και περιοριστική διατροφή
- Άτομα με σύνδρομο δυσαπορρόφησης (νόσος του Crohn ή κοιλιοκάκη)
Ψευδάργυρος – ιδιότητες
Ο ψευδάργυρος αποτελεί ένα από τα βασικότερα στοιχεία για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού . Έχει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, συμμετέχει στο μεταβολισμό μακροθρεπτικών συστατικών (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη) ενώ συμμετέχει ως συμπαράγοντας σε πάνω από 300 ένζυμα. Επιπλέον, συμμετέχει στην έκφραση γονιδίων, στο πολλαπλασιασμό των κυττάρων, στην άμυνα του οργανισμού, και συμβάλλει στη φυσιολογική ψυχολογική λειτουργία, στη γονιμότητα και την αναπαραγωγή, στον φυσιολογικό μεταβολισμό της βιταμίνης Α , στην υγεία του δέρματος, των μαλλιών και των οστών, στη διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων τεστοστερόνης στο αίμα, και στη διατήρηση της φυσιολογικής όρασης.
Ακμή και ψωρίαση
Η έλλειψη ψευδαργύρου έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση δερματολογικών προβλημάτων. Πολλές είναι οι μελέτες που έδειξαν, πως η λήψη συμπληρώματος ψευδαργύρου ή η τοπική χρήση δερματολογικής κρέμας με ψευδάργυρο βοηθά στη μείωση της έντασης των συμπτωμάτων της ακμής, ενώ μπορεί να συνδυαστεί και με αντιβίωση. Ακόμη και σε περιπτώσεις ψωρίασης, φάνηκε σημαντική μείωση της έντασης των συμπτωμάτων.
Έλκος και έντερο
Ο ψευδάργυρος συμβάλλει την επούλωση πληγών και την ταχύτερη αποκατάσταση του βλεννογόνου. Πολλές μελέτες διαπίστωσαν πως ο ψευδάργυρος βοηθά στην ταχύτερη επούλωση του στομαχικού βλενογόννου σε περιπτώσεις έλκους, ενώ ενισχύει σημαντικά το βλεννογόνο του εντέρου.
Κρυολόγημα
Μία από τις πιο κοινές και δημοφιλείς χρήσεις του ψευδαργύρου είναι η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του κοινού κρυολογήματος. Ο ψευδάργυρος αποτελεί ένα στοιχείο “κλειδί” για ένα δυνατό ανοσοποιητικό σύστημα. Η λήψη ψευδαργύρου μπορεί να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων (καταρροή, βήχας και πονόλαιμος) αλλά ακόμη και τη διάρκεια του κρυολογήματος. Υπάρχουν ενδείξεις πως η επαρκής πρόσληψη ψευδαργύρου μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες εμφάνισης κρυολογήματος ή ίωσης, ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες όπως είναι οι ηλικιωμένοι.
Κατάθλιψη
Μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα με κατάθλιψη έχουν μικρότερα επίπεδα ψευδαργύρου στον οργανισμό τους ενώ άτομα με υψηλά επίπεδα ψευδαργύρου διατρέχουν αντίστοιχα χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης κατάθλιψης, γενικά. Η συμπληρωματική λήψη ψευδαργύρου μαζί με την αντικαταθλιπτική αγωγή μπορεί να έχει οφέλη στη μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται συμβουλή γιατρού πριν τη λήψη οποιουδήποτε συμπληρώματος.
Μείωση των επιπέδων γλυκόζης
Ο ψευδάργυρος αποτελεί ένα ιχνοστοιχείο το οποίο συμμετέχει στην δράση της ινσουλίνης, μια ορμόνη υπεύθυνη για το μεταβολισμό της γλυκόζης και των υδατανθράκων. Έρευνες έδειξαν πως η συμπληρωματική λήψη ψευδαργύρου μπορεί να ενισχύσει τη δράση της ινσουλίνης, ιδιαίτερα σε παχύσαρκα άτομα που έχουν αντίσταση στην ινσουλίνη ή έλλειψη ψευδαργύρου. Για την αποφυγή υπογλυκαιμίας και ιδιαίτερα άτομα που λαμβάνουν ινσουλίνη ή φάρμακα για το διαβήτη, καλό θα ήταν να συμβουλεύονται πρώτα τον ιατρό τους, πριν τη λήψη συμπληρώματος ψευδαργύρου.
Επιχείλιος έρπης
Ο επιχείλιος έρπης οφείλεται στον ιό HSV -1 (Herpes Simplex Virus -1). Ο ψευδάργυρος έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Μελέτες έδειξαν πως τα άτομα που χρησιμοποιούν τοπικά αλοιφές με οξείδιο του ψευδαργύρου σε τακτά χρονικά διαστήματα, έχουν ταχύτερη επούλωση του έρπη και μείωση των συμπτωμάτων (κνησμός, πόνος κ.α.).
Γονιμότητα
Ο ψευδάργυρος μπορεί να συνεισφέρει στη γονιμότητα των ανδρών που έχουν χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης. Επίσης φάνηκε να επιδρά θετικά στην ποσότητα του σπέρματος.
Τριχόπτωση
Η έλλειψη ψευδαργύρου επιδρά αρνητικά και στην υγεία των μαλλιών και των νυχιών. Μελέτη έδειξε πως τα άτομα με τριχόπτωση έχουν σημαντικά μικρότερα επίπεδα ψευδαργύρου, ενώ όταν χορηγείται συμπλήρωμα ψευδαργύρου τότε υπάρχει σημαντική βελτίωση του προβλήματος, ειδικά σε συνδυασμό με τοπικές αγωγές κατά της τριχόπτωσης.
Διαθέσιμες μορφές και είδη ψευδαργύρου
Στο εμπόριο υπάρχουν διαθέσιμες διάφορες μορφές ψευδαργύρου. Οι συνηθέστερες είναι ο θειϊκός (Zinc sulfate), ο πικολινικός (Zinc Picolinate), ο κιτρικός (Zinc citrate), ο οροτικός (Zinc orotate) και ο γλυκονικός ψευδάργυρος (Zinc gluconate). Άλλες λιγότερο συχνές μορφές είναι ο οξικός, ο γλυκερικός και το οξείδιο του ψευδαργύρου (zinc acetate, zinc glycerate, zinc oxide), που όμως συνήθως είναι και λιγότερο απορροφήσιμες. Το ποσοστό του στοιχειακού ψευδαργύρου ποικίλλει ανά μορφή. Για παράδειγμα, περίπου το 23% του θειικού ψευδαργύρου αποτελείται από στοιχειακό ψευδάργυρο. Επομένως, 220 mg θειικού ψευδαργύρου περιέχουν 50 mg στοιχειακού ψευδαργύρου. Οι χηλικές μορφές του ψευδαργύρου είναι και οι περισσότερο απορροφήσιμες.
Ανάμεσα τους πιο απορροφήσιμη μορφή είναι ο πικολινικός ψευδάργυρος ο οποίος εξασφαλίζει μεγαλύτερη βιοδιαθεσιμότητα. Αντίθετα, ο θειϊκός ψευδάργυρος, έχει μικρή διαθεσιμότητα και ενδέχεται να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές. Ο ψευδάργυρος διατίθεται σε ταμπλέτες, κάψουλες και σε παστίλιες. Πολλές φορές συνδυάζεται σε φόρμουλες μαζί με μαγνήσιο στην ασπαρτική τους μορφή (ΖΜΑ).
Συνιστώμενη δόση
Η συνιστώμενη πρόσληψη ψευδαργύρου διαφοροποιείται ανάλογα το φύλο, την ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης του ατόμου. Στους ενήλικες κυμαίνεται από 8-11 mg ενώ στην εγκυμοσύνη και στο θηλασμό, οι ανάγκες αυξάνονται σε 12-13 mg ημερησίως.
Ως συνήθης δόση προληπτικά αποτελούν τα 5-15 mg ημερησίως, ενώ εάν υπάρχει κίνδυνος έλλειψης ψευδαργύρου η δόση μπορεί να αυξηθεί πάνω από 25 mg ημερησίως. Ως ανώτερο όριο ημερήσιας πρόσληψης ορίζονται (Tolerable Upper Limit) τα 40 mg. Η υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές, ναυτία, μεταλλική γεύση και διάρροια.
Αλληλεπιδράσεις και αντενδείξεις
Λήψη σιδήρου σε ποσότητα μεγαλύτερη από 25 mg μπορεί να μειώσει σημαντικά τα επίπεδα ψευδαργύρου. Επιπλέον ο ψευδάργυρος μπορεί να μειώσει την απορρόφηση του χαλκού, πολλές φορές συστήνεται ταυτόχρονη λήψη χαλκού και ψευδαργύρου ή ψευδαργύρου και πολυβιταμινούχου σκευάσματος, ιδιαίτερα εάν λαμβάνονται συμπληρώματα ψευδαργύρου σε μεγάλες δόσεις ή για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο ψευδάργυρος αλληλεπιδρά με διάφορους τύπους φαρμάκων όπως τα αντιβιοτικά (κινολόνης, τετρακυκλίνη) και η πενικιλλαμίνης. Η λήψη του φαρμάκου τουλάχιστον 2 ώρες πριν ή 4-6 ώρες μετά τη λήψη ψευδαργύρου ελαχιστοποιεί αυτή την αλληλεπίδραση. Τα διουρητικά αυξάνουν την απέκκριση του ψευδαργύρου στα ούρα.
