Ο κνησμός είναι κάτι που όλοι μπορούμε να νιώσουμε περιστασιακά, αλλά συνήθως είναι τοπικός και υποχωρεί μόλις ξύσουμε λίγο το δέρμα μας. Υπάρχουν όμως αρκετές καταστάσεις και διαταραχές που μπορεί να προκαλέσουν επίμονο κνησμό, ο οποίος διαρκεί για εβδομάδες και σε πολλές περιπτώσεις απαιτεί τη συνδρομή ενός γιατρού για να καταπολεμηθεί.
Όπως εξηγεί ο κ. Μάρκος Μιχελάκης, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος (Αισθητική Δερματολογία-Δερματοχειρουργική), ο επίμονος κνησμός, αφού βέβαια αποκλείσουμε πιο σοβαρές καταστάσεις, συχνά οφείλεται στην έντονη ξηροδερμία ή σε σοβαρό ερεθισμό του δέρματος. Σε τέτοιες περιπτώσεις αντιμετωπίζεται με απλά μέτρα ατομικής φροντίδας και υποχωρεί σύντομα. Ο κνησμός λόγω ξηροδερμίας είναι ιδιαίτερα συχνός στους ηλικιωμένους.
«Για να τον αντιμετωπίσετε, αποφύγετε κατ’ αρχάς το ξύσιμο του δέρματος», συνιστά ο ειδικός. «Προτιμότερο είναι να εφαρμόσετε απαλά κτυπηματάκια στο δέρμα έως ότου καταπραϋνθεί. Δοκιμάστε ακόμα ψυχρά επιθέματα (π.χ. μια πετσέτα μουσκεμένη σε κρύο νερό), σύντομα ντους με δροσερό ή χλιαρό νερό και συχνή ενυδάτωση με κρέμα ή αλοιφή χωρίς αλκοόλ». Απαραίτητο είναι ακόμα τα ρούχα που φοράτε να είναι φαρδιά και από βαμβακερό ύφασμα.
Αντιθέτως, μην φοράτε στενά ρούχα από μαλλί ή συνθετικά υλικά, μην κάνετε παρατεταμένα ντους (πρέπει να διαρκούν λίγα λεπτά) και μην χρησιμοποιείτε σαπούνια, αποσμητικά και ενυδατικές με αρώματα. Καλό είναι επίσης να αποφεύγετε τα πικάντικα φαγητά, το αλκοόλ και την καφεΐνη διότι μπορεί να επιδεινώσουν τον κνησμό.
Εκτός από την ξηροδερμία και τον ερεθισμό, υπάρχουν και άλλες αιτίες επίμονου ή και χρόνιου κνησμού (διαρκεί πάνω από 6 εβδομάδες). Οι πιο συνηθισμένες είναι οι εξής:
Τσιμπήματα εντόμων. Όταν μας τσιμπήσει ένα κουνούπι, η αιτία του κνησμού είναι εμφανής και συνήθως υποχωρεί σε λίγες ημέρες. Υπάρχει όμως η πιθανότητα μετά από τσιμπήματα να προκληθεί μια επίμονη και έντονα κνησμώδης κατάσταση, που λέγεται κνήφη και σίγουρα χρειάζεται αντιμετώπιση από δερματολόγο. Επίσης υπάρχουν και έντομα που ζουν στο δέρμα ή τρέφονται από αυτό, προκαλώντας επίμονο και ανεξέλεγκτο κνησμό. Στα έντομα αυτά συμπεριλαμβάνονται τα ακάρεα, οι ψείρες και η ψώρα.
Δερματοπάθειες. Υπάρχουν πολλές δερματοπάθειες που μπορεί να προκαλέσουν κνησμό ο οποίος επιμένει στον χρόνο. Μερικές από αυτές είναι η ατοπική δερματίτιδα, η ανεμοβλογιά, το δυσιδρωσικό έκζεμα (είναι μια μορφή δερματίτιδας), η θυλακίτιδα, η κνίδωση, η ψωρίαση, η νευροδερματίτιδα, ο λειχήνας, η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα και πολλές άλλες.
Καρκίνος του δέρματος. Μερικές φορές ένδειξη δερματικού καρκίνου είναι η παρουσία νέας ελιάς (σπίλου) ή η αλλαγή μίας προϋπάρχουσας. Στο σημείο αυτό μπορεί να εντοπίζεται επίμονος κνησμός.
Συστηματικά νοσήματα. Ο χρόνιος κνησμός μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα πολλών υποκείμενων ασθενειών, όπως ορισμένες ασθένειες του αίματος (π.χ. λέμφωμα Hodgkin), ο σακχαρώδης διαβήτης, η νεφρική ή ηπατική νόσος, ο υπερθυρεοειδισμός, η HIV/AIDS λοίμωξη κ.λπ.
Στην πραγματικότητα, ο κνησμός εμφανίζεται συχνά σε ασθενείς με προχωρημένη νεφρική νόσο, οι οποίοι βρίσκονται κοντά ή έχουν ήδη αρχίσει την αιμοκάθαρση. Στους ασθενείς αυτούς ο κνησμός μπορεί να είναι εκτεταμένος και ιδιαιτέρως έντονος στην πλάτη, τα χέρια και τα πόδια.
Ο κνησμός είναι επίσης συχνός στους πάσχοντες από ηπατίτιδα C, κίρρωση του ήπατος ή απόφραξη του χοληδόχου πόρου. Όταν ο κνησμός αποτελεί ένδειξη ηπατικής νόσου, συχνά αρχίζει στις παλάμες ή στα πέλματα και εξαπλώνεται σε άλλα τμήματα του σώματος.
Αλλεργικές δερματικές αντιδράσεις. Το δέρμα μπορεί να εκδηλώσει αλλεργική αντίδραση σε πολλές ουσίες, όπως το νικέλιο (υπάρχει π.χ. σε κινητά, κοσμήματα, σκελετούς γυαλιών, φερμουάρ, ζώνες), τα βερνίκια νυχιών, τα αρώματα, τα σαμπουάν, το λάτεξ κ.λπ. Η αλλεργική δερματική αντίδραση συνήθως εκδηλώνεται με εξάνθημα και έντονο κνησμό.
Αντίδραση σε φυτά και σε θαλάσσιους οργανισμούς. Ο δηλητηριώδης κισσός αποτελεί κλασικό παράδειγμα φυτού που μπορεί να προκαλέσει επίμονο κνησμό εάν τον αγγίξουμε. Αντίστοιχα, διάφορα παράσιτα που ζουν σε φυσικές ή τεχνητές λίμνες και στις θάλασσες μπορεί να εισχωρήσουν στο δέρμα προκαλώντας ώρες αργότερα επίμονο κνησμό (συχνά με με εξάνθημα ή φλύκταινες).
Φάρμακα. Ορισμένα φάρμακα (π.χ. παυσίπονα όπως το ακετυλοσαλικυλικό οξύ και τα οπιοειδή, αντιβιοτικά, φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, αντιμυκητισιακά, αντισυλληπτικά κ.λπ.) έχουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια τον κνησμό. Το ίδιο και ορισμένες θεραπείες για τον καρκίνο.
Νευρολογικά προβλήματα. Όταν ένα νεύρο υποστεί βλάβη από ασθένεια ή τραυματισμό μπορεί να οδηγήσει σε κνησμό στο σημείο του δέρματος που νευρωνόταν από αυτό. Σε τέτοια περίπτωση το δέρμα δεν έχει εξάνθημα. Νοσήματα που μπορεί να προκαλέσουν αυτού του είδους τον κνησμό είναι ο έρπης, το εγκεφαλικό επεισόδιο, η πολλαπλή σκλήρυνση (σκλήρυνση κατά πλάκας), η παραισθητική νωταλγία κ.λπ.
Τι να κάνετε
Ο επίμονος κνησμός μπορεί να υπονομεύσει την ποιότητα ζωής. Μπορεί να ταράζει τον ύπνο, να εμποδίζει τη συγκέντρωση της προσοχής και να σας ωθεί να ξύνεστε μέχρι να ματώσει το δέρμα σας. Αν έχετε γενικευμένο κνησμό ή ο κνησμός σας διαρκεί επί περισσότερο από δύο εβδομάδες και δεν βελτιώνεται με απλά μέτρα αυτοφροντίδας, είναι απαραίτητο να συμβουλευθείτε έναν δερματολόγο ιατρό.
«Αν βρεθεί η αιτία του κνησμού και αντιμετωπιστεί, είναι πιθανό να υποχωρήσει και εκείνος, ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορούμε να τον θέσουμε υπό έλεγχο με την κατάλληλη τοπική ή συστηματική φαρμακευτική αγωγή», εξηγεί.
Ο ιατρικός έλεγχος είναι επίσης απαραίτητος όταν ο κνησμός είναι τόσο σοβαρός ώστε εμποδίζει τον ύπνο ή/και τις καθημερινές δραστηριότητες, όταν εμφανίζεται ξαφνικά και ανεξήγητα και όταν συνοδεύεται από άλλες εκδηλώσεις, όπως έντονη κόπωση, απώλεια βάρους, αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου ή της ούρησης, πυρετό ή ερυθρότητα στο δέρμα.
