Ένα στα 3 παιδιά στην Ευρώπη, ηλικίας 6-9 χρονών, είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Αν αυτό το στατιστικό δεν είναι από μόνο του ανησυχητικό, σκεφτείτε ότι τα υπέρβαρα παιδιά έχουν υπερτριπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1980! Με άλλα λόγια ανατρέφουμε παιδιά πιο βαριά από εμάς. Ένα παχύσαρκο παιδί δεν είναι προβληματικό, τεμπέλικο ή λαίμαργο. Είναι σημάδι και κομμάτι ενός μεγαλύτερου προβλήματος Δημόσιας Υγείας, γιατί, καθρεφτίζει τη στάση που κρατάμε -συλλογικά- σε σχέση με το φαγητό.
Το υπερβάλλον βάρος, όταν αντανακλά μεγάλο ποσοστό λίπους στο σώμα, μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας, ακόμη και σε αυτές τις τρυφερές ηλικίες. Δημιουργούνται προϋποθέσεις για ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη και άλλες χρόνιες ασθένειες. Η ποιότητα ζωής των παιδιών με αυξημένο βάρος, δεν αφορά μόνο τη σωματική τους υγεία, αλλά και την ψυχική, αφού μπορεί να εμφανίσουν σημεία κατάθλιψης ή αγχώδεις διαταραχές.
Είναι το παιδί μου παχύσαρκο;
Ο προσδιορισμός της παχυσαρκίας στα παιδιά είναι πιο δύσκολος και πολύπλοκός απ’ ότι στους ενήλικες, γιατί οφείλουμε να συνυπολογίσουμε και τον παράγοντα της ανάπτυξης, που δεν είναι ίδια σε κάθε παιδί. Για να εκτιμήσουμε το επίπεδο βάρους ενός παιδιού, πάντα το εξετάζουμε σε συνάρτηση με το ύψος του. Αξιολογούμε δηλαδή τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ).
Οργανισμοί υγείας έχουν δημιουργήσει εθνικούς και διεθνείς πίνακες με πληθυσμιακά πρότυπα βάρους, ύψους και ΔΜΣ, προκειμένου να βοηθούν τους ειδικούς να αξιολογούν τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά ενός παιδιού. Αυτοί οι πίνακες αντιπροσωπεύουν τους ρυθμούς ανάπτυξης που παρατηρούνται στο μέσο όρο του πληθυσμού μιας χώρας και ενδέχεται να σημειώνονται μικρές διαφορές ανάμεσα στα έθνη.
Ο ρόλος του Παιδιάτρου
Με τη συνδρομή του παιδιάτρου, παρακολουθείτε την εξέλιξη του βάρους και του ύψους του παιδιού σας, ιδιαίτερα αν υποψιάζεστε ότι το βάρος του είναι ιδιαίτερα αυξημένο. Ένας γενικός κανόνας είναι να παρατηρείτε το βάρος και το ύψος να συμπορεύονται. Να βρίσκονται δηλαδή, στο ίδιο ή σε παραπλήσια εκατοστημόρια στους πίνακες ανάπτυξης. Επειδή όμως υπάρχουν περίοδοι όπου η ανάπτυξη γίνεται εκρηκτικά, ενώ έχει προηγηθεί μια περίοδος στασιμότητας (αυτό κυρίως αφορά στο ύψος), καλό είναι η οποιαδήποτε αξιολόγηση να γίνεται αποκλειστικά από τον ειδικό που εμπιστεύεστε και παρακολουθεί το παιδί σας.
Ειδικά όταν τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία που το σώμα τους αναδεικνύει τα χαρακτηριστικά του φύλου τους, μπορείτε να συζητήσετε μαζί τους για τις αλλαγές που μπορεί να παρατηρήσουν στο σώμα τους. Κυρίως στα κορίτσια, η ανάπτυξη των γυναικείων καμπυλών μπορεί να τα θορυβήσει και να εκφράσουν φόβους για αύξηση του βάρους.
Ποιοι παράγοντες οδηγούν στην παχυσαρκία;
Αν τελικά, μετά την αξιολόγηση των μετρήσεων βάρους-ύψους του παιδιού, βρεθεί πράγματι αυξημένο κατά πολύ το σωματικό του βάρος, θα χρειαστεί να δείτε πιο συγκεκριμένα τι αναθεωρήσεις πρέπει να κάνετε. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται πρώτα να είστε σε θέση να αναγνωρίσετε εκείνους τους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν ένα παιδί στην παχυσαρκία. Συνήθως σημεία που επικεντρώνουμε το ενδιαφέρον μας είναι:
- οι διαιτητικοί παράγοντες: πρόσληψη λιπαρών και επιπρόσθετων σακχάρων ή/και μέγεθος μερίδας
- οι συμπεριφορικοί παράγοντες: τσιμπολογήματα, ανεπαρκής ύπνος, ώρες μπροστά στην οθόνη, παράλειψη πρωινού
- το φυσικό περιβάλλον: σχετίζεται με τη φυσική κατάσταση, τη μετακίνηση με μηχανοκίνητα μέσα, τις συνθήκες που ευνοούν την κατανάλωση φαγητού, την ελλιπή σωματική δραστηριότητα
- το κοινωνικό περιβάλλον: δηλαδή τα διατροφικά μοτίβα φίλων και κοντινών προσώπων, το στρες στο οικογενειακό περιβάλλον, η έλλειψη αποδοχής από τους ομοίους, το χαμηλό κοινωνικοοικονομικό στάτους
- οι ψυχολογικοί παράγοντες: όπως οι παρορμητικές αποφάσεις, η κατάθλιψη, το άγχος, η αυτό-εκτίμηση
- οι περιγεννητικοί και προγεννητικοί παράγοντες: βάρος μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
- οι γενετικοί παράγοντες: γονίδια που σχετίζονται με το μεταβολισμό και τις αποθήκες λίπους
Ποιες αλλαγές πρέπει να κάνετε;
Οι παραπάνω παράγοντες δεν είναι πάντα τροποποιήσιμοι, ούτε αλλάζουν πάντα με την ίδια ευκολία. Όταν επομένως -στοχευμένα- θελήσετε να ρυθμίσετε το βάρος του παιδιού σας, χρειάζεται να εξετάσετε ποια σημεία επιδέχονται αλλαγών.
- Δώστε προσοχή στο μέγεθος των μερίδων, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.
- Αποφύγετε να επιβραβεύετε τα παιδιά για κάτι που έκαναν καλά ή για κάτι που σας ευχαρίστησε μέσω του φαγητού.
- Ενθαρρύνετε τα παιδιά να δοκιμάζουν καινούργια φαγητά ώστε να έρθουν σε επαφή με ένα μεγάλο εύρος γεύσεων. Αυτή η διαδικασία χρειάζεται αρκετές επαναλήψεις, χωρίς πίεση και μπορεί να είναι κοπιαστική, δεν θα αντιταχθώ, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντική!
- Μην εστιάζετε μόνο στο φαγητό, αλλά και τις υπόλοιπες συνθήκες της καθημερινότητας του παιδιού.
- Βεβαιωθείτε ότι το παιδί κοιμάται αρκετά (9-14 ώρες είναι το προτεινόμενο, ανάλογα την ηλικία)
- Ενθαρρύνετε τη σωματική δραστηριότητα, προσπαθώντας (έστω και προοδευτικά) να πιάσουν το στόχο των 60 λεπτά την ημέρα, όπως προτείνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
- Αναπτύξτε ένα υποστηρικτικό κοινωνικό περιβάλλον, τουλάχιστον εκεί όπου περνάει από το χέρι σας.
