Η αρτηριακή υπέρταση ή αλλιώς «πίεση» είναι μια πάθηση της καρδιάς και των αγγείων που αποτελεί μάστιγα της σύγχρονης κοινωνίας η έξαρση της οποίας οφείλεται αφενός στη γήρανση του πληθυσμού και αφετέρου στις σύγχρονο τρόπο ζωής (καθιστική ζωή, έλλειψη άσκησης, διατροφή, παχυσαρκία και υπερκατανάλωση αλατιού).
Τί ορίζουμε ως αρτηριακή υπέρταση- πίεση;
Ως αρτηριακή υπέρταση ορίζεται η αύξηση είτε της συστολικής πίεσης («μεγάλη πίεση») πάνω από 140 mm στήλης υδραργύρου (> από 13 μονάδες μέτρησης), είτε της διαστολικής πίεσης («μικρή πίεση» ή «πίεση της καρδιάς») πάνω από 90 mm στήλης υδραργύρου (> 9 μονάδες πίεσης), είτε και των δύο ταυτόχρονα.
Ταξινόμηση της Αρτηριακής Πίεσης
| Φυσιολογική | Συστολική
<120mmHg |
Διαστολική
<80mmHg |
| Προϋπέρταση | 120-139 | 80-89 |
| Υπέρταση σταδίου Ι | 140-159 | 90-99 |
| Υπέρταση σταδίου ΙΙ | >160 | >100 |
Ποια είναι τα αίτια;
Περίπου το μεγαλύτερο ποσοστό (95%) των ενηλίκων με υψηλή αρτηριακή πίεση είναι ιδιοπαθείς. Τα αίτια δεν είναι γνωστά παρότι αναφέρονται περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες που επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση.
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως υπερβολική πρόσληψη άλατος, παχυσαρκία, καθιστική ζωή.
• Γενετικοί παράγοντες που προκαλούν αυξημένη δραστηριότητα του συστήματος ρενίνη – αγγειοτενσίνη – αλδοστερόνη και του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
• Η αγγειακή σκληρία, η οποία προκαλεί μεμονωμένη συστολική υπέρταση και τη συναντάμε κυρίως σε ηλικιωμένους.
Η δευτεροπαθής ΑΠ αφορά το 5% του συνόλου των υπερτασικών, όπου η αιτία μπορεί να εντοπισθεί μετά από συγκεκριμένα βήματα που θα ακολουθήσετε με τον γιατρό σας και να αντιμετωπισθεί.
Τα κύρια αίτια δευτεροπαθούς υπέρτασης προέρχονται από παθολογικές καταστάσεις των νεφρών και των επινεφριδίων, του θυρεοειδή καθώς και του αναπνευστικού συστήματος και αυτά είναι :
- Χρόνια νεφροπάθεια
• Πολυκυστική νόσος των νεφρών
• Στένωση της νεφρικής αρτηρίας
• Υπεραλδοστερονισμός
• Φαιοχρωμοκύτωμα
• Νόσοι θυροειδούς
• Υπνική άπνοια και
η χρήση διαφόρων φαρμάκων (κορτιζόνη, αναλγητικά, αποσυμφορητικά της μύτης, αιμοποιητικά, χημειοθεραπευτικά κ.α)
Πώς θα καταλάβω ότι έχω υπέρταση;
Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση, καθώς δεν έχουν συμπτώματα. Έτσι, ο μόνος τρόπος να το αναγνωρίσεις είναι να την μετρήσεις. Πολλά άτομα εκπλήσσονται όταν ο γιατρός τους λέει ότι έχουν υπέρταση, καθώς θεωρούν ότι είναι μια κατάσταση αναγνωρίσιμη. Έχουν σε κάποιο βαθμό δίκιο, καθώς όταν θυμώνουμε ή στενοχωρηθούμε νιώθουμε την καρδιά μας να χτυπά έντονα και το πρόσωπο μας να γίνεται κόκκινο, σημεία που σχετίζονται με αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Αλλά αυτή είναι μια φυσιολογική στιγμιαία αντίδραση του οργανισμού. Η υψηλή αρτηριακή πίεση μας απασχολεί, όταν παραμένει υψηλή ενώ εμείς δεν είμαστε θυμωμένοι ή αγχωμένοι.
Για να διαπιστώσουμε την κατάσταση μας πρέπει να μετράμε τακτικά την πίεση μας. Αυτό είναι απαραίτητο ιδίως αν πλησιάζουμε την μέση ηλικία ή αν έχουμε συγγενείς με ιστορικό υπέρτασης. Παρ΄ όλο που σήμερα υπάρχουν πολλά ηλεκτρονικά μηχανήματα για εύκολη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης, είναι προτιμότερο αυτές οι μετρήσεις να γίνονται από εξειδικευμένο προσωπικό (νοσηλευτικό ή ιατρικό) καθώς διάφοροι παράγοντες όπως η μη σωστή θέση του ατόμου κατά την εξέταση, λάθος μέγεθος ή μη σωστή τοποθέτηση της περιχειρίδος μπορεί να έχουν επίδραση στις μετρούμενες τιμές πίεσης και να οδηγήσουν το άτομο σε εσφαλμένη ανησυχία ή σε εφησυχασμό.
Σωστή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης
Η σωστή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης πρέπει να διέπεται από ορισμένους κανόνες για να είναι αξιόπιστη.
- Ο ασθενής να είναι καθιστός και ήρεμος πριν την μέτρηση
- Να λαμβάνονται τουλάχιστον δύο μετρήσεις με μεσοδιάστημα 1-2 λεπτά και να παίρνεται ο μέσος όρος αυτών
- Να χρησιμοποιείται είτε αναλογικό είτε ηλεκτρονικό πιεσόμετρο που να έχει δοκιμαστεί η ακρίβειά του
- Να τοποθετείται η περιχειρίδα στο ύψος της καρδιάς
- Να μετριέται η πίεση και στα δύο χέρια και να λαμβάνεται η ψηλότερη από αυτές
- Να υπολογίζεται παράλληλα η καρδιακοί συχνότητα (παλμοί).
- Η μέτρηση της πίεσης πρέπει να γίνεται δύο φορές την ημέρα (μετά την πρωινή έγερση πριν τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής και αμέσως πριν τον βραδινό ύπνο) και όχι σε άλλες περιστάσεις όπου μπορεί να είναι ψευδώς υψηλή ή χαμηλή λόγω συνθηκών. Η διάρκεια των μετρήσεων να είναι 7 ημέρες όχι συνεχόμενες. Το πλάνο κάθε δύο ημερών θεωρείτε ιδανικό.
Καθώς όμως η αρτηριακή πίεση δεν παραμένει σταθερή όλο το 24ωρο, μία μόνο μέτρηση δεν αρκεί για να κατατάξουμε ένα άτομο ως φυσιολογικό ή υπερτασικό. Ένα μικρό μηχάνημα που το κρεμάμε στο ώμο μας και συνδέεται με ένα πιεσόμετρο που φοράμε στο χέρι μας συνέχεια για ένα 24ωρο, βοηθά να καταγράψουμε τις τιμές της πίεσης μας καθ όλη τη διάρκεια της μέρας και της νύχτας και να γνωρίσουμε ακριβώς τις διακυμάνσεις της. Η εξέταση αυτή ονομάζεται 24ωρη καταγραφή αρτηριακής πίεσης ή Holter αρτηριακής πίεσης.
Ποια είναι τα συμπτώματα της υπέρτασης;
Συνήθως δεν υπάρχουν ειδικά συμπτώματα που να υποδηλώνουν ότι κάποιος έχει υψηλή πίεση. Ωστόσο μια ποικιλία συμπτωμάτων, όπως
-πονοκέφαλος ή καρυβαρία (βαρύ κεφάλι),
-διαταραχές ύπνου,
-συναισθηματικές διαταραχές
– ξηροστομία είναι συχνά σε άτομα με υψηλή πίεση.
Οι διαφορές όμως από άλλες καταστάσεις άγχους είναι μικρές. Η ερυθρότητα του προσώπου ή η έξαψη δεν είναι ενδεικτικά υψηλής πίεσης. Εάν ρωτήσετε 100 ανθρώπους να σας πουν ποια είναι τα συμπτώματα της αυξημένης αρτηριακής πίεσης, οι πιο πολλοί θα σας πουν πονοκέφαλος. Στην πραγματικότητα, όχι μόνο οι περισσότεροι που πάσχουν από συχνούς πονοκεφάλους δεν έχουν υπέρταση, αλλά και όσοι υπερτασικοί αναφέρουν πονοκεφάλους, αυτοί συνήθως δεν σχετίζονται με τα επίπεδα αρτηριακής τους πίεσης.
Τι μέτρα πρέπει να πάρω για να προστατεύσω τον οργανισμό μου;
Στη θεραπεία της αρτηριακής υπέρτασης, μια μεγάλη ποικιλία φαρμάκων κοσμούν τη φαρέτρα του γιατρού και έχουν ως αποτέλεσμα τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης στο πλείστο των περιπτώσεων όταν δίνονται με σωστό και ασφαλή τρόπο.
Ωστόσο, πέρα και πάνω από τις θεραπευτικές δράσεις για την υπέρταση, μεγάλη σημασία έχει τόσο η πρόληψη της νόσου όσο και οι παράλληλες παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής (lifestyle):
- Δίαιτα
Η διατροφή μας πρέπει να είναι ισοζυγισμένη. Ελάττωση κατανάλωσης αλατιού και έμφαση στην πρόσληψη τροφών, όπως τα λαχανικά, φρούτα και ψάρια. Αντίστοιχα περιορισμός στη λήψη κρεάτων-λιπαρών τροφών.
- Κάπνισμα
Το κάπνισμα είναι αποδεδειγμένα ο μεγαλύτερος εχθρός για την υγεία. Ο κίνδυνος μάλιστα αυξάνεται με τον αριθμό των τσιγάρων και τα έτη καπνίσματος. Ακόμα και το παθητικό κάπνισμα, η εισπνοή δηλαδή του καπνού του περιβάλλοντος, αυξάνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο σε μη καπνιστές.
- Αλκοόλ
Το αλκοόλ καταργεί τη δράση των περισσότερων αντιυπερτασικών. Σύσταση για < 60 mL ποτού ή 240 mL μπύρας την ημέρα στους άνδρες και το μισό από αυτό στις γυναίκες.
- Υπερλιπιδαιμία
Η περίσσεια χοληστερόλης εναποτίθεται στο αρτηριακό τοίχωμα, και έτσι οι αυξημένες τιμές ολικής χοληστερόλης αποτελούν ένα από τους σημαντικότερους παράγοντες για την εμφάνιση θανατηφόρων ή μη καρδιοαγγειακών επεισοδίων
- Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία που ορίζεται ως αύξηση του σωματικού βάρους πάνω από 30 χιλιόγραμμα ανά τετραγωνικό μέτρο επιφανείας σώματος (ΒΜΙ) σχετίζεται με τον καρδιοαγγειακό κίνδυνο αλλά και με την παρουσία υπέρτασης. Φαίνεται επίσης ότι η περίσσεια παρουσία λίπους στην κοιλιακή χώρα, η οποία είναι χαρακτηριστικό των ανδρών (ανδρογενής ή κεντρικού τύπου), σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιοαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας από την περιφερειακή κατανομή λίπους.
- Σωματική άσκηση
Η μέτριας έντασης φυσική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης υπέρτασης, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκίας, αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, στεφανιαίας νόσου. Σαν θεραπευτική οντότητα, η άσκηση μειώνει την αρτηριακή πίεση στους υπερτασικούς, βελτιώνει τον μεταβολισμό των υδατανθράκων στους διαβητικούς και των λιπιδίων στους δυσλιπιδαιμικούς ασθενείς. Επίσης μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης δεύτερου επεισοδίου στεφανιαίας νόσου και ελαττώνει την θνητότητα στην καρδιακή ανεπάρκεια. Το κύριο μήνυμα είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν να βελτιώσουν την υγεία και την ποιότητα ζωής τους αν συμπεριλάβουν μέτριου βαθμού φυσική άσκηση στην καθημερινή ζωή τους.
Η άσκηση θα πρέπει να είναι αερόβιος ή ισοτονική (περπάτημα, ποδήλατο, κολύμβηση). Η διάρκεια της άσκησης θα ήταν προτιμότερο να είναι 30 με 60 λεπτά τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα με μέτρια ένταση.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλη πρόοδος στη φαρμακευτική αντιμετώπιση της υπέρτασης. Δεν πρέπει, όμως, να υποτιμούνται απλές υγιεινοδιαιτητικές οδηγίες στην πρόληψη και θεραπεία κυρίως της ιδιοπαθούς υπέρτασης, όπου δεν ανιχνεύονται συγκεκριμένα αίτια. Τέλος η σωστή ενημέρωση και η δημιουργία της θεραπευτικής «συμμαχίας» με το γιατρό θα βοηθήσουν καταλυτικά στην αντιμετώπιση της νόσου.
Δρ Καραθάνος Βασίλειος
Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός
Λάρνακα
